ایرج (حشمت اللٰه) بسطامی (۱ آذر ۱۳۳۶ – ۵ دی ۱۳۸۲)، خواننده موسیقی سنتی ایرانی بود که اولین اثرش را با آهنگ‌سازی پرویز مشکاتیان عرضه کرد. تصنیف گل‌پونه‌ها معروف‌ترین اثر ایرج بسطامی با آهنگی از حسین پرنیا و شعری از هما میر افشار است که پس از مرگ وی، آوازهٔ ملی پیدا کرد. از دیگر آثار معروف او می‌توان به تصنیف «وطن من» با آهنگی از پرویز مشکاتیان و شعری از ملک‌الشعرا بهار اشاره کرد که از طرف سازمان یونسکو سرود ملی اعلام شد.
ایرج بسطامی در ۵ دی ۱۳۸۲ در زمین‌لرزهٔ بم و در ۴۶ سالگی درگذشت.
زندگی‌نامه و آغاز فعالیت هنری
ایرج بسطامی در سال ۱۳۳۶ در شهرستان بم در خانواده‌ای هنرمند متولد شد. هر یک از اعضای خانواده او، از جد پدری گرفته تا پدربزرگ و پدر در زمینه آواز خواندن و نواختن سازهای مختلف تجربه داشتند. تولد و رشد ایرج در چنین خانواده‌ای و استعداد ذاتی‌اش موجب شد که او از پنج سالگی به آواز خواندن علاقه نشان دهد. این علاقه و پی‌گیری موجب شد که پدر بزرگ به استعداد وی در زمینهٔ آواز پی برده و به دیگران تأکید کند که «او در آینده خواننده بزرگی خواهد شد». از این رو، پدر ایرج، فرزندش را در مسیر یادگیری موسیقی و آواز قرار داد و این‌گونه، پدرش نخستین معلم آواز او در خانه شد. ایرج در این سال‌ها ردیف‌های آوازی در مکتب تهران به سبک استاد عبدالله خان دوامی را نزد عمویش یدالله بسطامی فرا گرفت و در ادامه، در ۲۲ سالگی به جمع شاگردان محمدرضا شجریان پیوست.
زندگی شخصی
ایرج بسطامی در اوج فعالیت هنری خود با مرگ یکی از برادرانش (نصرت‌الله بسطامی)[۱] روبه‌رو می‌شود و از این رو برای سرپرستی خانواده او به بم بازمی‌گردد. او علاقه زیادی به برادرش داشت. زمانی که برای یادگیری آواز به تهران رفته بود، برادر مخارج زندگیش را می‌پرداخت و این بار نوبت ایرج بود که به بازماندگان برادرش ادای دین کند.
بسطامی، ازدواج نکرد و با این‌که در فقر به سر می‌برد، سرپرستی خانوادهٔ برادرش (نصرت‌الله بسطامی) را بر عهده گرفت.
او به دور از جنجال و هیاهو در شهرستان بم و استان کرمان، به تدریس آواز به جوانان محروم و مستعد بم و سرپرستی خانواده برادرش پرداخت.
وی که در اواخر عمر به زادگاهش بم بازگشته بود و در خانهٔ کاه‌گلی پدرش زندگی می‌کرد، در پنجم دی ۱۳۸۲ در پی زمین‌لرزه بم زیر آوار ماند. به این ترتیب، او و خانواده برادرش (به جز خاطره، دختر برادر ایرج) درگذشتند.
پس از مرگ
پس از زمین‌لرزه بم، فاطمه بسطامی (خواهر ایرج) و محمدعلی بسطامی (برادر ایرج) بنیاد فرهنگی هنری ایرج بسطامی را تأسیس کردند که از فعالیت‌های آن می‌توان به معرفی افراد بااستعداد در موسیقی به جامعه، برگزاری مراسم نکوداشت پرویز مشکاتیان و ایرج بسطامی اشاره کرد.
محمدعلی بسطامی در گزارشی از نشست مطبوعاتی نخستین جایزه آوازی ایرج بسطامی دربارهٔ معرفی جوانان اهل موسیقی به جامعه با بیان این که شجریان و مشکاتیان، ایرج را به جامعه شناساندند، گفت: به یقین ما در تمام مراحل کاری (معرفی موسیقی دانان به جامعه و..). مدیون این دو استاد بزرگ هستیم.البته یکی دیگر از فعالیت‌های این بنیاد تقدیر از هنرمندان در زمان حیاتشان است که در این باره می‌توان به مراسم بزرگداشت استاد پرویز مشکاتیان اشاره کرد.
همچنین کتابی به نام سکوت گویا که در آن نوشته‌هایی دربارهٔ ایرج بسطامی و آثار وی گرد آمده، از سوی انتشارات آتنا عرضه شده‌است. مسعود زرگر این کتاب را از مقالات و نوشته‌های کسانی چون علی شیرازی گرد آورده‌است.
سخن پرویز مشکاتیان در مصاحبه‌ای دربارهٔ ایرج بسطامی: «تنها افتخارم در زندگی این است که ترانه وطن من با صدای ایرج، از طرف سازمان یونسکو سرود ملی اعلام شد.»
یک پاسخ
خدا رحمت کند استاد بسطامی و پدر و مادر و برادر ایشان را خاطره شان نیک است و گرامی خواهد بود